Çinko Nedir? Çinko İçeren Besinler Nelerdir?

Vücudumuzun işlevlerini düzenli bir şekilde yerine getirebilmesi için her gün, makro ve mikro besin ögelerinden dengeli bir şekilde tüketmemiz gerekir. Mikro besin ögelerinden olan mineraller de vücudumuz için büyük öneme sahiptir. Peki, çinko nedir? Çinko, vücudumuz için esansiyel mineral olan ve her gün belirli miktarlarda alınması gereken bir elementtir. Peki, çinko eksikliğinde ne olur, çinko içeren besinler nelerdir?

Çinko İçeren Besinler

Bireylerin vücudunda 1-2,5 gram çinko (Zn) vardır. Bu element, birçok enzim sisteminde önemli roller üstlenir. Aynı zamanda Zn; nükleik asit, protein ve lipit metabolizmasında, gen transkripsiyonunda, vücudun korunması için gerekli bazı sistemlerin aktivasyonunda görev alan önemli bir mineraldir. Peki, çinko içeren besinler hangileridir?

Zn, yediğimiz yiyeceklerin çoğunda bulunur ama insan vücudu bunların bazılarından daha kolay yararlanır. Hayvansal besinlerdeki Zn’nin emilimi bitkisel besinlerinkinden daha fazladır. Hayvansal ve bitkisel besinleri bir arada içeren dengeli bir diyette çinko emilim oranının %40‘lara çıktığı, sadece bitkisel besinler tüketildiğinde bu oranın %10 olduğu görülmüştür. Bu mineralin iyi kaynakları şöyle sıralanabilir: Karaciğer, et, peynir, yumurta, balık, süt, badem içi, ceviz, buğday, bulgur, mantar, kuru fasulye, karnabahar, havuç, patates.

Kalsiyum ve fitatların varlığı çinkonun emilimini olumsuz etkiler. Eğer ortamda fitatlar varsa kalsiyum-fitat bileşiği oluşur ve bu bileşik Zn ile birleşerek onun emilimini engeller. Diyette az miktarda fitat varsa kalsiyumun bağlanma etkisi ortadan kalkar. Fitatlar, bitkisel kökenli besinlerde bulunur.

Ekmek yapımında buğday unu kullanılacaksa önce mayalandırma işleminin yapılması gerekir. Mayalandırma, ekmeğin içindeki fitat miktarının düşmesini sağlar ama yufka ekmeklerde bu işlem yapılmadığı için söz konusu ögenin miktarında düşme meydana gelmez. Ayrıca çinkonun etkin emilimi için günlük tüketilen posa miktarının 25 gramı geçmemesi gerekir.

Çinko Eksikliği

Bu mineralin eksikliği; yetersiz beslenme, artmış gereksinim, kalıtsal emilim bozukluğu ve artan atılım sonucunda oluşabilir. Bununla birlikte söz konusu mineralin emilimi proksimal jejunum ve doedunumdan; atılımı ise ter, idrar ve gastrointestinal sistemle olur.

Çinko Eksikliği Belirtileri

• Yara iyileşmesinin gecikmesi
• Kellik
• Kötü tırnak büyümesi, kuru cilt
• Alerjik duyarlılığın artması
• İnflamatuar aktivitede artış
• Tekrarlayan enfeksiyonlar
• İshal, karın ağrısı
• Anoreksi
• Büyüme geriliği
• Depresyon
• Gece körlüğü
• Kemik kırılmasında artış
• Erken doğum ve anne karnında büyümenin gecikmesi
• Hipogonadizm

KAYNAK

Uzm. Dr. Murat DOĞAN, Çinko Eksikliği ve Fazlalığı, Klinik Tıp Pediatri Dergisi Cilt: 12 Sayı: 1 Ocak – Şubat 2020, Sf No: 13 – 19

Prof. Dr. Ayşe Baysal, Beslenme, Ankara 2014, sayfa:144-146