Demir Eksikliğinde Ne Olur? Demir Kaynağı Besinler Nelerdir?

Demir eksikliğinde ne olur, demir kaynağı besinler nelerdir? Konularına değinmeden önce demir mineralini tanıyalım.

Normalde bir insanın vücudunda ortalama 3-5 gram demir bulunur. Bu miktarın 2/3’ü kandadır. Kandaki demirin büyük bir kısmı hemoglobinin (kırmızı kan hücrelerine rengini verir) bileşimindedir. Geri kalanı dalak, karaciğer ve kemik iliğinde depo edilir.

Demir Eksikliğinde Ne Olur? Demirin Vücuttaki İşlevleri Nelerdir?

Demir eksikliğinde ne olur? Sorusuna geçmeden önce demirin vücudumuzdaki işlevlerine bakalım.

Demirin en önemli işlevi, hemoglobin aracılığıyla akciğerlerden hücrelere oksijen taşıyıp hücrelerden akciğerlere karbondioksit taşımaktır. Hücrelerin çalışmasını sürdürmesi için gerekli olan ATP’nin oluşumunda rol oynar. Zararlı maddelerin ve ilaçların suda çözünerek vücuttan atılmasını sağlar. Aynı zamanda zihinsel performansın artmasını ve bağışıklığın güçlenmesini sağlar.

Vücutta kullanılması için yeterli demir kalmadığı zaman ‘demir eksikliği anemisi‘ ortaya çıkar. Anemide kandaki hemoglobin miktarı ve demir depoları azalır.

Demir eksikliği anemisinin birçok sebebi vardır: Kan kaybıyla ortaya çıkan; protein, demir ve bazı vitaminlerin (B12, K, C) eksik alımıyla ortaya çıkan, enfeksiyon veya bilinmeyen faktörlerle ortaya çıkan…

Anemi olan kişilerde baş dönmesi, kanın oksijen taşıma kapasitesi azaldığı için kansızlık, iştahsızlık, yorgunluk, kısa nefes alıp verme, sindirimde bozukluk, bağışıklık sisteminde zayıflık görülür.

Demir Emilimini Etkileyen Faktörler Nelerdir?

Diyette posanın normalden fazla olması demir emilimini olumsuz etkiler.

Sindirim sisteminde emilme bozukluğu olan kişilerde demir emilimi de olumsuz etkilenir.

Proteini yetersiz olan diyetlerde demir emilim oranının düşük olduğu yapılan çalışmalarda görülmüştür.

Yemekle beraber çay-kahve-kola içilmesi demir emilimini azaltır.

Normal bir beslenme düzeninde alınan demirin ortalama %10’u emilir. Demir yetersizliği anemisinde bu oran beklenenden düşük olabilir.

Demir Kaynağı Besinler Nelerdir?

Demir eksikliğinde ne yenilmeli de bu demir düzeyleri normale gelmeli.

Demir eksikliği hafif düzeyde ise beslenmeyle düzeltilebilir. Şiddetli düzeyde olan eksikliklerde oral veya parenteral yollarla demir eksikliği giderilmeye çalışılır. Çölyak ve benzeri emilim bozukluğu görülen hastalıklarda daha çok parenteral yol tercih edilir.

En iyi demir kaynakları etlerdir. Kırmızı et demir yönünden tavuk etinden daha zengindir. Tavuk etinden sonra da balık eti gelir.

İyi demir kaynakları: Üzüm, pekmez, yumurta, yeşil sebzeler, kuru meyveler, kuru baklagiller, fındık, tahin…

Maliyeti yüksek olduğu için et ve benzeri besinleri satın alamayanlar diğer kaynaklardan demir eksikliğini gidermeye çalışabilirler. C vitamini içeren besinlerin bu yiyeceklerle beraber alınması demirin emilimine yardımcı olur.

Kaynak

Sağlık Bilimleri ve Tıp Dergisi, J Health Sci Med 2018; 1(2): 40-44, Demir Fizyopatolojisi ve Demir Eksikliği Anemisine Yaklaşım: Yeni Tedavi Stratejileri, Melike Özkan, Aydın Çifci

Beslenme kitabı, ANKARA 2014, Prof. Dr. Ayşe Baysal